Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον
Διανύουμε την έβδομη δεκαετία από τότε που η βηματοδότηση άρχισε να χρησιμοποιείται για την οριστική θεραπεία της συμπωματικής βραδυαρρυθμίας και επρόκειτο να σώσει τις ζωές εκατομμύριων ανθρώπων και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής άλλων. Το 1956 ο Earl Bakken κατασκεύασε στις ΗΠΑ τον πρώτο φορητό βηματοδότη και τo 1958 έγινε εμφυτεύσιμος από τους Senning και Elmqvist στη Σουηδία. Η κεντρική ιδέα σχεδιασμού ενός βηματοδότη περιλαμβάνει από τότε ένα μεταλλικό κουτί που εσωκλείει ηλεκτρικά στοιχεία (κύκλωμα και μπαταρία) τα οποία, μέσω κατάλληλης υποδοχής, συνδέονται με ένα ή περισσότερα ηλεκτρόδια που καταλήγουν στην καρδιά ώστε να αντιλαμβάνεται τη δραστηριότητά της και να μεταφέρει τα κατάλληλα σήματα. Από τότε μέχρι σήμερα η τεχνολογική εξέλιξη είναι συνεχής και δίνει αποτελέσματα που βελτιώνουν το μέγεθος και τη διάρκεια ζωής της συσκευής, αλλά και αλγορίθμους που μπορούν να μιμηθούν κατά βέλτιστο τρόπο τη φυσιολογική καρδιακή λειτουργία. Ακόμη και σήμερα, όμως, η χρήση ενέχει ένα μικρό υπαρκτό ρίσκο εμφάνισης κάποιων επιπλοκών, το οποίο οφείλεται στα ηλεκτρόδια και στη θήκη που δημιουργείται στην ανώτερη θωρακική χώρα προκειμένου να τοποθετηθεί η συσκευή. Η κλινική λοιπόν ανάγκη, που διαπιστώθηκε από τα πολύ πρώιμα στάδια, απαιτούσε την εξάλειψη των δύο αυτών στοιχείων (θήκη, ηλεκτρόδια).
Βηματοδότης χωρίς ηλεκτρόδια
Απάντηση σε αυτό το πρόβλημα δόθηκε με την ιδέα της κατασκευής ενός βηματοδότη χωρίς ηλεκτρόδια που θα εμφυτευόταν εντός της καρδιάς. Αναφορές για αυτήν την ιδέα εμφανίστηκαν στη βιβλιογραφία ήδη από το 1970². Παρόλα αυτά, οι τεχνολογικές δυνατότητες εκείνης της εποχής αλλά και μετέπειτα δεν επέτρεψαν το πέρασμα στην κλινική εφαρμογή.
Η κλινική ανάγκη ωστόσο παρέμενε και μάλιστα αυξανόταν, εφόσον πλέον πάνω από 1.000.000 βηματοδότες³ εμφυτεύονται ετησίως ανά τον κόσμο. Έτσι, 40 χρόνια αργότερα, το 2014 και σε διάστημα 6 μηνών, δύο τεχνολογικοί κολοσσοί στην ιατρική τεχνολογία (St. Jude Medical και Medtronic) ανακοινώνουν ότι διαθέτουν εμπορικά βηματοδότη χωρίς ηλεκτρόδιο. Με ουσιαστικές διαφορές κυρίως στον τρόπο αγκύρωσης εντός της καρδιάς, οι μηχανικοί εκμεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες της τεχνολογίας σμίκρυνσης στην εκτύπωση ολοκληρωμένων κυκλωμάτων χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης και κατασκευής μικροσκοπικών μπαταριών ώστε να δημιουργήσουν το νέο τύπο βηματοδότη. Ο Nanostim™ Leadless Pacemaker System (LCP) της St. Jude Medical και ο Micra™ Transcatheter Pacing System (TPS) της Medtronic είναι δύο κάψουλες με όγκο μικρότερο από 1 cc και μάζα μόλις 2 γρ. και διάρκεια ζωής πάνω από 12 έτη. Υπάρχει συμβατότητα με διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας (για το Micra ακόμα και σε πεδίο 3Τ χωρίς περιορισμούς σάρωσης).
Εικόνα 1
Ο βηματοδότης χωρίς ηλεκτρόδια Nanostim™ (LCP) της St. Jude Medical.
Εικόνα 2
Ο βηματοδότης χωρίς ηλεκτρόδια Micra™ (TPS) της Medtronic.
Ο βηματοδότης εμφυτεύεται στο αιμοδυναμικό εργαστήριο με χρήση ακτινοσκόπησης από τη μηριαία φλέβα μέσω ενός ειδικού καθετήρα στη δεξιά κοιλία. Η επέμβαση γίνεται υπό τοπική αναισθησία και διαρκεί μόλις 30 λεπτά.
Εικόνα 3
Γραφική αναπαράσταση εμφυτευμένου βηματοδότη με ηλεκτρόδια.
Εικόνα 4
Γραφική αναπαράσταση εμφυτευμένου βηματοδότη χωρίς ηλεκτρόδια.
Αναμένεται και στην Ελλάδα ο νέος LEADLESS (χωρίς ηλεκτρόδια) διπλοεστιακός βηματοδότης της ABBOTT AVEIR ο οποίος εκτός των άλλων πλεονεκτημάτων , θα έχει την δυνατότητα μετά την εξάντληση της γεννήτριας του – που έτσι και αλλιώς θα έχει πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής – να μπορεί με ειδικό εξωλκέα να αφαιρείται απο την καρδιά και να τοποθετηθεί κατόπιν ο νέος βηματοδότης.
Εικόνα 5
Ο νέος LEADLESS (χωρίς ηλεκτρόδια) διπλοεστιακός βηματοδότης